سعي طب رايج بر شناسايي تفاوت افراد سرد و گرم مزاج

سعي طب رايج بر شناسايي تفاوت افراد سرد و گرم مزاج
يكي از پژوهشگران پزشكي كشورمان در تحقيقاتي بي‌سابقه با بررسي و مقايسه خصوصيات فيزيولوژيک و ايمونولوژيک افرادي كه در طب كهن از آنها به عنوان سرد مزاج و گرم مزاج ياد مي‌شود نشان داد، اين تقسيم‌بندي كه صدها سال پيش انجام شده داراي پايه‌اي كاملا علمي است كه مي‌توان از آن در تشخيص و درمان بيماري‌ها و برگرداندن تعادل به عملکرد بدن بهره گرفت.
دکتر شهرام شهابي، عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي اروميه و مجري طرح كه در تحقيقات خود دريافته افراد گرم‌مزاج داراي فعاليت سيستم عصبي سمپاتيك محيطي بيشتر و فعاليت سمپاتيك فوق كليوي، كورتيكوستروئيد فوق كليوي و سيستم عصبي پاراسمپاتيك (عصب واگ( كمتري نسبت به افراد سرد مزاج هستند با اشاره به اينكه انواعي از طب‌هاي سنتي موجود در دنيا از جمله طب كهن ايراني (Traditional Iranian Medicine(، افراد را به دو گروه كلي سرد مزاج و گرم مزاج تقسيم مي‌كنند، اظهار كرد: از نظر طب كهن ، از آنجا كه انسان معتدل به طور مطلق به ندرت وجود دارد، بيشتر افراد گرفتار غلبه كم و بيش يكي از مزاج‌هاي گرم يا سرد هستند.
وي با بيان اين مطلب که بر اساس مطالب كتاب‌هاي مربوط به طب كهن ايراني از جمله كتاب قانون ابن سينا و نيز انواع ديگري از طب هاي كهن مانند طب كهن يوناني، طب كهن چيني (5 مزاج)، طب كهن عربي و...،
افراد به چهار مزاج گرم و خشك، گرم و مرطوب، سرد و خشك و سرد و مرطوب تقسيم مي شوند كه از اين بين دو مزاج گرم و سرد مزاج هاي اصلي را تشكيل مي دهند،
افراد گرم مزاج معمولا افراد پرانرژي، پركار، فعال و برونگرا هستند كه احساسات خود را سريع بروز مي‌دهند
به طوريکه افراد گرم و خشك تحريك پذيري فوق‌العاده‌اي دارند وخيلي زود خشمگين مي‌شوند.
در افراد گرم مزاج معمولا سوزش اندامها و احساس حرارت ناگهاني بدون علت مشاهده مي‌شود.
نبض افراد گرم مزاج سريع مي زند و رگ‌ها، برجسته و فراخ است
به طوري كه افراد گرم و مرطوب، رنگ چهره‌شان به دليل فراواني خوني كه در رگ‌ها وارد مي شود به سرخي گرايش دارد.
بدن افراد گرم مزاج در هواي سرد به راحتي با عوامل فيزيكي و فيزيولوژيك گرم مي‌شود اما خنك شدن بدن آنها در هواي گرم به راحتي قابل انجام نيست.
افراد گرم مزاج معمولا غذاهاي گرم مزاج (از نظر طب سنتي) را به خوبي تحمل نمي کنند.
اين پژوهشگر افزود: از طرف ديگر در بين افراد داراي مزاج سرد، سستي، ناتواني، كمبود انرژي و احساس ضعف شايع است؛ به طوري كه افراد سرد و مرطوب، كند، بي حال و بي حوصله بوده و تمايل چنداني به انجام كار ندارند و افراد سرد و خشك به ندرت تا پايان روز انرژي كافي براي انجام كار دارند.
به طور كلي افراد سرد مزاج درون‌گرا بوده و احساسات خود را كمتر بروز مي‌دهند .
افراد سرد و مرطوب تحريك پذيري پايين دارند و بي خيال و غير حساسند. نبض درآنها آرام بوده و رگها باريك است، خون اندكي در آنها جريان دارد
به طوري كه سفيدي و رنگ پريدگي در افراد داراي مزاج سرد و مرطوب كاملا مشهود است.
بدن افرادي كه دچار غلبه سردي مزاج هستند در هواي سرد به راحتي با عوامل فيزيكي و فيزيولوژيك گرم نمي‌شود و سرما تا مدت زيادي در بدن اين افراد باقي مي ماند .
افراد سرد مزاج معمولا غذاهاي سرد مزاج (از نظر طب سنتي) را به خوبي تحمل نمي کنند.
اين متخصص ايمونولوژي در ادامه با بيان تعريفي كه از اين مزاج‌ها در طب كهن از جمله طب سنتي ايراني انجام شده است، تاكيد كرد: دراين پژوهش سعي شده مشخص شود آيا افرادي كه از لحاظ طب كهن به گرم مزاج و سرد مزاج تقسيم بندي مي‌شوند از نظر علم جديد و مدرن امروز نيز با هم تفاوتي دارند يا نه! از آنجا كه پاسخ بدن به استرس‌ها از طريق سه سيستم يعني اعصاب سمپاتيك، اعصاب پاراسمپاتيك وغدد فوق كليوي صورت مي‌گيرد كه تحريك هر كدام از اين سيستم‌ها اثرات متفاوتي روي هوموستاز (حفظ تعادل اعمال بدن) در بدن داشته و عملکرد آنها نقش مهمي در حفظ تعادل اعمال بدن دارند، در اين پژوهش سعي شد نشان داده شود که فعاليت اين سيستم ها در بدن افراد گرم مزاج و سرد مزاج چه تفاوت‌هايي با يكديگر دارند.
وي گفت: منبع اصلي ترشح هورمون نوراپي نفرين، سيستم عصبي سمپاتيك و منبع اصلي ترشح هورمون‌هاي اپي نفرين و كورتيزول، غدد فوق كليوي است؛ از طرف ديگر، سيستم عصبي سمپاتيك به دو بخش سيستم عصبي سمپاتيك مربوط به اعصاب محيطي سمپاتيك وسيستم عصبي سمپاتيک مربوط به غدد كليوي تقسيم بندي مي‌شود. سيستم عصبي پاراسمپاتيك نيز مربوط به تحريك اعصاب واگ است.
عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي اروميه توضيح داد: از طرفي پاسخ‌هاي ايمني نيز که نقش مهمي در حفظ تعادل اعمال بدن دارند به دو دسته كلي T Helper 1( TH1( و T Helper 2 (TH2) تقسيم مي‌شوند كه انحراف پاسخ ايمني به سمت TH1 باعث تقويت پاسخ ايمني سلولي و انحراف پاسخ ايمني به سمت TH2 باعث تقويت پاسخ ايمني هومورال، توليد آنتي بادي و همچنين واكنش‌هاي آلرژيك مي‌شود.
دكتر شهابي افزود: در اين طرح فعاليت سيستم هاي ياد شده (سيستم عصبي سمپاتيك محيطي، سيستم عصبي سمپايتك غدد فوق كليوي، سيستم عصبي پاراسمپاتيك و ترشح کورتيزول توسط غدد فوق کليوي و همچنين انحراف پاسخ‌هاي ايمني به سمت TH1 و TH2 در افراد گرم مزاج و سردمزاج مورد بررسي قرار گرفت.
وي خاطر نشان كرد: نتايج اين مطالعه که براي نخستين بار در دنيا روي افراد گرم مزاج و سرد مزاج جهت ارزيابي سيستم نورواندوکرين و الگوي سايتو کايني (TH1/TH2) پاسخ‌هاي ايمني انجام شد، دلالت بر اين داشت که كه افراد گرم‌مزاج داراي فعاليت سيستم عصبي سمپاتيك محيطي بيشتر و فعاليت سمپاتيك فوق كليوي، فعاليت كورتيكوستروئيد فوق كليوي و فعاليت سيستم عصبي پاراسمپاتيك (عصب واگ) كمتري نسبت به افراد سرد مزاج هستند. همچنين تمايل الگوي سايتوكايني در آنها نسبت به افراد سرد مزاج، بيشتر به سمت TH2 مي باشد.
دکتر شهابي اظهار كرد:علاوه بر آن، با افزايش نسبت شدت گرمي مزاج به شدت سردي آن، فعاليت سيستم عصبي سمپاتيك محيطي افزايش مي يابد. همچنين هنگامي که مزاج به سمت شديدا گرم يا شديدا سرد ميل مي‌کند، انحراف سيستم ايمني به سمت پاسخ هاي TH2 افزايش مي يابد اما اين افزايش هنگام ميل به سمت مزاج شديدا گرم بسيار بيشتر از هنگامي است که مزاج به سمت شديدا سرد ميل مي کند.
وي افزود: اين پژوهش اولين تحقيقي است که در مورد اساس علمي تقسيم بندي افراد به گرم مزاج و سردمزاج نه تنها در طب كهن ايراني، بلكه در تمامي طب‌هاي كهن که به اين تقسيم بندي باور دارند، انجام شده است. متاسفانه در اين زمينه تا به حال كارعلمي صورت نگرفته بود و براي توجيه تفاوت افراد گرم مزاج و سرد مزاج، تنها يك سري پيشنهادهاي تئوريك مطرح شده بود. در حالي كه مشخص شدن اساس علمي تفاوت افراد سرد مزاج و گرم مزاج (مانند مشخص شدن اساس علمي ديگر اصول طب كهن) اين امکان را فراهم مي کند تا طب مدرن در تشخيص و درمان بيماري‌ها و برگرداندن تعادل به عملکرد بدن از طب سنتي نيز کمک بگيرد.
دكتر شهابي با اشاره به اينكه متاسفانه امروزه موضوع تقسيم بندي افراد به گرم مزاج و سردمزاج در كتاب‌هاي مرجع پزشكي جايگاهي ندارد و با عنوان نداشتن اساس علمي، تعدادي از پزشكان، وجود اين تفاوت را رد مي كنند، ابراز اميدواري كرد كه اين بررسي بتواند شروعي براي انجام كارهاي تحقيقاتي ديگر در اين زمينه و از طرفي باعث معرفي طب كهن ايراني در جهان شود و اين طب سرنوشتي مانند طب سوزني چيني پيدا کند كه با مشخص شدن ميزان قابل توجهي از اساس علمي و مکانيسم عمل طب سوزني توسط تحقيقات علمي، اين طب ازحالت منطقه‌يي خود به يك علم پزشكي مدرن و جهاني تبديل شد وبي‌ترديد جايگاه امروز خود را در جهان مديون تحقيقات علمي است كه روي آن انجام شده است.
به گفته وي، عدم مشخص شدن اساس علمي مزاج هاي گرم و سرد (مانند ديگر مفاهيم طب سنتي ايراني( از يک سو باعث شده است که درمان‌هاي طب كهن ايراني هنوز بر پايه تجربه، آزمون و خطا و مراجعه به متون باقي‌مانده از گذشته‌هاي بسيار دور باقي بماند و از سوي ديگر باعث بي اعتنايي طب نوين به توانايي هاي درماني طب كهن ايراني شده است.
گفتني است، بودجه اين طرح تحقيقاتي توسط مركز تحقيقات ايمونولوژي، آسم وآلرژي دانشگاه علوم پزشكي تهران فراهم شده و نتايج آن براي چاپ در مجله معتبر علمي Journal of Alternative and Complementary Medicine مورد پذيرش قرار گرفته است.
تذكر:
1- جاي خوشوقتي است كه در اين دوره، روشهاي طبي اصيل و كهن جهان مورد اهميت واقع مي شود، البته به نفع خود اشخاص است.
2- سعي بر شناختن مكاتب طب كهن كار خوبي است، ولى سعي بر شناخت و تطبيق آنها بر مباني طب رايج روش نوعا غلطي است.
3- اكر اهتمامي به اين مكاتب طبي مي خواهند بدهند، آنها را از اهلش (نه طب رايج) فرا بكيرند و بر طبق مباني خود اين روشها، آنوقت در كاربرد ببينند كدام روش در كدام مورد سالمتر و سريعتر و كم هزينه تر و بي خطرتر و موفقتر است، همان روش را طبق اصول خودش بكاربرند، و به هيج آنها را با هم مخلوط نكنند، البته بيشرفتهاى ابزاري اكر در خدمت روشهاى كهن قرار كيرد تاثير و موفقيت آنها را جندين برابر مي كند ولى اين به معناي بردن مباني طب كهن در قالبهاى رايج نيست.