آلودگی بصری در معماری شهر تهران

آلودگی بصری در معماری شهر تهران
اینجا تهران است. با انبوه مغازه هایی كه خیابان ها را از بالا تا پائین تصاحب كرده اند، با انواع خودرو هایی كه شبانه روز در حال گذر از خیابان های متعدد هستند.
اینجا تهران است. با انبوه مغازه هایی كه خیابان ها را از بالا تا پائین تصاحب كرده اند، با انواع خودرو هایی كه شبانه روز در حال گذر از خیابان های متعدد هستند. اینجا تهران است با بالای شهر و جنوب شهرش، از شرق به غرب ساختمان ها سر از خاك برآورده اند. در این جنگل انبوه آدم و ماشین و ساختمان بر بلندترین نقطه شهر كه بایستی ردی غلیظ از دود وآلودگی هم بر فراز شهر بزرگ می توان مشاهده كرد. اینجا تهران است با آشناها و غریبه هایش. با ته لهجه شیرین مردمانی كه از همه جای این خاك گرد هم جمع شده تا شهر بزرگ و بزرگ تر شود. اینجا تهران است و اگر بخواهید رد آشنایی را پیگیری كنید در ازدحام آدم و ماشین راه چندان ساده ای پیش پایتان نخواهد بود. اینجا تهران است كه بزرگ شده و در هجوم این همه ازدحام از این سو به آن سو می گریزد. قدم كه به خیابان بگذارید می توانید به اطرافتان خوب دقیق شوید. در اینجا كه وهمی عجیب سرتاپای آن را فراگرفته و چونان اژدها از دامنه های البرز تا دشت های پایین دست گسترش پیدا كرده ، چهره شهر شكلی تكراری و خاكستری به خود گرفته است. در بسیاری از نقاط شهر یا باید به زندگی در كنار همین یك رنگ اكتفا كنید، یا آنجا كه منظر شهری دچار تغییراتی شده حضور انبوه و ملال آور انواع و اقسام تابلوها و رنگ های متعدد آنقدر عجیب است كه به جای ایجاد آرامش شما را به نوعی ملال روز افزون نیز دچار می كند. منظر شهری در پایتخت مغشوش است. در سالهای اخیر نیز كه بر حجم انبوه تبلیغات شهری افزوده شده این منظر چنان دستخوش دگرگونی شده كه دیگر نمی توان نسبت به آن بی تفاوت بود. این اغتشاش بصری در پایتخت علاوه بر معماری منازل به معماری خیابان ها نیز سرایت كرده و در بیان دلایل آن نیز می توان به مواردی اشاره كرد. كارشناسان و مدیران شهری نیز با پذیرش این مشكلات در طراحی شهر به مواردی در این زمینه اشاره می كنند. «احمد دنیامالی» معاون فنی و عمرانی شهردار تهران در این زمینه می گوید:« مشكل بزرگی كه الآن در تهران داریم، اغتشاش بصری است كه مردم از نظر روحی و روانی با آن مواجه هستند؛ لذا در نظام طراحی پل ها كاری كه باید انجام دهیم و اخیراً در طرح هایی مثل بزرگراه آسیا شروع كرده ایم، تغییر نگاه طراحی است به گونه ای كه وقتی كسی از كنار آن پل ها عبور می كند، تصویر خوبی از آنها در ذهنش باشد. كاری كه در سطح شهر تهران انجام می دهیم باید كاملاً با كاری كه در بیابان انجام می شود، متفاوت باشد و این مشكل بزرگی است كه این شهر با آن مواجه بوده است. در سطح شهر اجازه نداریم به خاطر فعالیت های عمرانی مردم را به زحمت بیندازیم. اگر سازه هایی را كه در تهران ساخته می شود، تحلیل كنیم شاید در بسیاری جهات هم ضعیف باشند، اما واقعیتی كه هست، بسیاری از سازه هایی كه ما ساخته ایم از نظر شكل ظاهری «اور دیزاین» بوده و در ذهن مخاطب جلوه می كند. »دنیامالی با بیان این كه چون مسئله ترافیك و مشكلات ساخت و ساز را در سطح شهر تهران داریم باید به سمت پیش ساختگی و نصب سریع و آسان برویم. وی به یك مورد مصداقی در شهر تهران اشاره كرده كه عمر طراحی آن به پایان رسیده و می افزاید: «عمر تعداد زیادی از پل های موجود فلزی از نگاه طراحی به انتها رسیده و تلاش می شود كه بیش از یك صد پل در تهران بازنگری شود در حالی كه بحث مقاوم سازی نیز در آنها مورد توجه قرار دارد. یكی از نكات برجسته ای كه باید در این زمینه لحاظ شود این است كه این پل ها نباید به هم شباهت داشته باشند. اگر در معماری و طراحی پل ها دقت كنیم و هر كدام ویژگی های طراحی خاص خود را داشته باشد، هم به عنوان یك اله مان شهری كاركرد خواهند داشت و هم زیبایی های بصری برای مخاطبان ایجاد می كنند. باید بپذیریم كه در شهر باید به روح و روان مردم هم توجه داشته باشیم و توجه به این مقوله برای مردم و آرامش بصری آنها مهم است.» بحث زیبا سازی شهری و طراحی مدلی مناسب در منظر شهری موضوعی است كه مدتهای بسیاری است كه در رسانه ها و از سوی كارشناسان متعدد به آن پرداخته می شود. با وجود آشفتگی كنونی در طراحی شهری تهران و نیز با توجه به محدودیت هایی كه در این زمینه در این شهر وجود دارد قدرت تغییرات به اندازه فراوانی كاهش پیدا می كند. با این حال به صرف محدودیت های موجود نمی توان نسبت به همان اندك تغییرات بی تفاوت بود. دو سال پیش رسانه ها به نقل از مدیران شهری خبر از طرح جامع زیبا سازی در پایتخت دادند. در خبر های آن زمان پیرامون چگونگی تدوین چنین طرحی آمده بود كه سازمان زیباسازی با ایجاد گروه های مطالعاتی و تحقیقاتی و با كمك از مراكز علمی و هنری و كارهای تحقیقاتی طرح جامع زیباسازی شهر تهران را در دست بررسی و تدوین دارد كه در این طرح اصول زیبا شناختی شهری و زیباسازی تهران در شب و روز تدوین خواهد شد. قرار بود با تدوین طرح جامع زیباسازی تهران در واقع یك سند و راهكار مدون برای رسیدن به استانداردهای زیباسازی شهری داشته باشیم تا مسئولان سازمان زیباسازی شهر تهران با استفاده از آن، این استانداردسازی را انجام دهند. چنان كه اعلام شده بود در این طرح بیش از ۸۰ درصد از كارهای سازمان زیباسازی با كمك شوراهای هنری و علمی انجام می شود و با استفاده از تمام ظرفیت های علمی و هنری شهر به سمت ایجاد شهر قابل سكونتی هستیم. آنگونه كه از زبان مسئولان شهری اعلام شده بود با استفاده از این طرح جامع سلایق متعدد در انجام فعالیت های زیباسازی كنترل شده و همه در جهت انجام یك برنامه حركت خواهند كرد. نتیجه چنین رویكردی می توانست ایجاد فضایی پرنشاط و قابل زندگی در محیط خشن شهری باشد كه با بی توجهی، به شهری پردغدغه و نازیبا تبدیل شده است. به گفته كارشناسان روش های قدیمی و سنتی دیگر در زیباسازی شهری با بزرگی و وسعت تهران جوابگو نیست و نمی توان با این روش ها به نتایج قابل قبولی رسید در حالی كه با استفاده از روش های جدید و علم روز و تكنولوژی جدید باید فضای شهری را به سمت ایجاد آرامش و احساس رضایت شهروندان پیش برد. با این حال معلوم نیست آن برنامه جامع در زیباسازی شهر تهران عملاً به كجا انجامید. هر چه هست شهر ما هنوز در پشت چهره ای خاكستری پنهان شده و انبوه مناظرمغشوش در اطراف ما فراوان دیده می شود. كافی است به تابلوهای مغازه ها در یك خیابان نگاه كنیم، چنان اغتشاشی در طراحی سر در مغازه ها وجود دارد كه انسان قادر نیست برای مدتی طولانی به آنها خیره شود. كارشناسان بر این باورند كه طراحی فضاهای شهری با تمامی تسهیلات و تجهیزات، محیط مناسبی را برای زندگی و فعالیت شهری فراهم می آورد و اثاثیه و تجهیزات خیابانی در هویت بخشیدن به یك مكان، به ایجاد یا اصلاح فضاهای شهری مؤثرند. بر این اساس پروژه های احیای فضاهای شهری، چه بزرگ، چه كوچك و چه به شكل طرح های پیاده سازی یا تعریض پیاده روها، فرصت هایی برای طراحی مجدد و همه جانبه اثاثیه خیابانی فراهم می آورند. وجود هدف و انعطاف پذیری در طرحهای شهری كه در برنامه استراتژیك مد نظر است، موجب استفاده بهینه از منابع شهرها برای توسعه و تأمین نیازهای شهرها در آینده می شود. «دكتر وازار مرادی مسیحی» شهرساز و صاحب نظر در این حوزه درباره رویكرد استراتژیك در شهرسازی می گوید: « در مورد برنامه ریزی استراتژیك تعاریف بسیاری وجود دارد و به اعتقاد برخی شیوه ای سیستماتیك برای ایجاد و برقراری پیوستگی بین اقدامات اولویت دار با در نظر داشتن ضعف و قوت و همچنین فرصت ها و تهدیدات است.» مرادی، استراتژی را به عنوان الگویی هدایتی برای اقدامات و تصمیمات مستمر دانسته ومی افزاید: «اگر بخواهیم از منابع به مؤثرترین شكل استفاده كنیم، باید تصمیمات درستی برای استفاده مؤثر از منابع موجود و اجرای دقیق استراتژی عملی تعیین شده اتخاذ شود.مدیریت استراتژیك، تصمیمات و فعالیت های یكپارچه برای توسعه استراتژی های مؤثر، اجرا و كنترل یا ارزشیابی نتایج آنهاست.»
این كارشناس، تفاوت عمده میان برنامه ریزی استراتژیك و مدیریت استراتژیك را زمان دانست و می گوید: «برنامه های استراتژیك با دیدی بلندمدت از آینده بر اساس شناسایی نیروهای محركه كلیدی و مدیریت استراتژیك در كوتاه مدت سازمان های مربوط به خود را هدایت می كند.» مرادی همچنین معتقد است مفاهیم برنامه ریزی استراتژیك و ساختاری در كشور ما در یكدیگر ادغام شده در حالی كه برنامه ریزی استراتژیك رویكردهای متفاوتی چون اقتصادی، اجتماعی و هماهنگ كننده دارد و برنامه ریزی ساختاری رویكردهای كالبدی و فیزیكی را دنبال می كند. وی وجود هدف و انعطاف پذیری در تهیه برنامه ها و طرح های شهری را ضروری دانسته و می گوید: «توجه به این فاكتورها موجب برنامه ریزی انعطاف پذیر و استفاده بهینه از منابع شهرها برای توسعه و تأمین نیازهای شهرها در آینده می شود.» داوود پنهانی