تباني محيط زيست و اداره راه براى قطع ١٢ هزار درخت جنگل گلستان خراسان

تباني محيط زيست و اداره راه براى قطع ١٢ هزار درخت جنگل گلستان خراسان ( قسمت اول )
موافقت پنهانى محيط زيست و اداره راه براى قطع ١٢ هزار اصله درخت جنگل گلستان خراسان؛
تابستان كم كم از راه مى رسد و احتمالا بسيارى از مردم كشورمان برنامه هايى براى مسافرت و تفريح دارند.ولى آيا مى دانيد بخشى از جنگل هاى شمال در معرض تهديد قطع درختان براى بازسازى و تعريض جاده ,پارك ملى گلستان, قرار دارد؟ اين در حالى است كه ٢ سال قبل نيز مسئولان قصد داشتند بخش عمده اى را از درختان گلستان قطع كنند ولى با مخالفت شديد كارشناسان و مردم اين طرح متوقف ماند. تا آن كه چندى پيش مطابق خبرى كه يكى از روزنامه ها مطرح كرد عمليات قطع ١٢ هزار اصله درخت و تخريب پوزه هاى سنگى پارك ملى گلستان بار ديگر از سر گرفته شده است و اين در حالى است كه تاكنون بارها طرفداران محيط زيست و دانشگاهيان نسبت به قطع درختان اين جنگل هشدار و واكنش نشان داده اند. اما چرا درختان پارك ملى گلستان، قطع (و يا تهديد به قطع) مى شوند و سازمان محيط زيست چه برنامه هايى در اين باره دارد؟
؛نخستين پارك ملى ايران ؛پارك ملى گلستان، نخستين پارك ملى ايران است كه از سال ١٣٣٦ به عنوان پارك وحش به صورت قانونى تحت حفاظت قرار گرفت.اين منطقه بعدها در سال ١٣٤٦ با مصوبه شوراى عالى محيط زيست و تاييد مقامات وقت كشور به عنوان پارك ملى به جهان معرفى شد.در سال ١٣٥٤ پارك ملى گلستان به عنوان يك ذخيره گاه ژنتيكى زنده و ارزشمند در زمره ٥٠ ذخيره گاه بيوسفرى جهان در فهرست يونسكو به ثبت رسيد.پارك ملى گلستان به دليل برخوردارى از ٣ تيره مختلف جنگلي، كوهستانى و دشتي، بيشترين تعداد و تنوع گونه هاى جانورى و گياهى را در خود جاى داده است، به طورى كه يك هفتم كل گونه هاى گياهي، يك سوم كل پرندگان ايران و بيش از ٥٠ درصد پستانداران ايران فقط در داخل محدوده پارك ملى گلستان وجود دارند. اما با وجود اين پوشش گياهى و جانورى و اهميت زيست محيطى اين پارك جنگلى شنيده ها حاكى از آن است كه عمليات قطع درختان پارك ملى گلستان از سر گرفته شده و آگاهان معتقدند كه اين اقدام مى تواند تاكتيك جديد وزارت راه با همان هدف نهايى قطع ١٢ هزار اصله درخت باشد. نكته قابل تامل اين است كه ظاهرا اين تاكتيك جديد وزارت راه براى كاستن از واكنش هاى مخالفان و جلب موافقت سازمان هاى محيط زيست و منابع طبيعي، در قطعات كوچك تر و به صورت مرحله اى انجام مى شود.
صورت جلسه هاى غيركارشناسى: براساس قوانين پارك هاى ملى هرگونه جابه جايي، ساخت و ساز و برداشت، قطع درخت، كندن بوته، تخريب سنگ و هر حركتى كه باعث ايجاد تغييرات غيرطبيعى در پارك هاى ملى شود، ممنوع است و بايد با مجوز سازمان محيط زيست صورت گيرد اما سازمان حفاظت محيط زيست در اين ميان، نقش هاى متفاوت و گاه متضادى را بازى كرده است، به طورى كه به نوشته يكى از روزنامه ها فاطمه واعظ جوادى در مهرماه ٨٥ با تخريب پوزه هاى سنگى و قطع درختان پارك موافقت كرد و پس از واكنش هاى شديد دانشگاهيان و كارشناسان، اين دستور را پس گرفت. اين عقب نشينى رئيس سازمان محيط زيست، با امضاى صورت جلسه اى از سوى او رنگ باخت.
اين صورت جلسه كه در تاريخ ٤/١٠/٨٥ با حضور معاون محيط طبيعى سازمان به امضاى واعظ جوادى رسيد، مشتمل بر موادى بود كه به نظر تمام كارشناسان اين حوزه، كاملا غيركارشناسى و نيز غيرقابل اجرا بود. قطع درختان كهنسال پارك ملى گلستان كه اغلب از گونه هاى ارزشمندى چون بلوط، ممرز، انجيلى و آزاد مى باشند و كاشت آن ها در نقطه اى ديگر از پارك با همان سن و همان نوع، دستورى است كه با هيچ منطقى قابل اجرا نيست.اما رئيس سازمان محيط زيست با ابلاغ چنين صورت جلسه اى به اداره كل محيط زيست استان گلستان و تاكيد بر عمل به آن در واقع پى گير همان دستور سابق خود مبنى بر قطع درختان -منتها اين بار در چند مرحله- شده است.
قابل توجه است كه وزارت راه و ترابرى با ارسال نامه اى به سازمان منابع طبيعي، درخواست مجوز نشانه گذارى و قطع اين درختان را كه از آن ها به عنوان ,درختان معارض ترميم جاده پارك براى مقابله با سيل هر ساله گلستان, ياد مى كند و شمار آن ها را ١٧٧ اصله و معادل ٢٦ مترمكعب چوب برآورد كرده، ارائه داده و دفتر فنى چالوس مشروط به نظر مثبت سازمان محيط زيست، موافقت خود را با قطع اين درختان اعلام كرده است. سازمان نيز در پاسخ، تصميم گيرى نهايى را با توجه به صورت جلسه ٤/١٠/٨٥ به اداره كل استان گلستان واگذار كرده است.اين واگذارى باعث نگرانى و خشم بسيارى از مديران و كارشناسان محيط زيست شد و آن ها را در برابر عمل انجام شده و يك سوال بزرگ قرار داد؛ چگونه مى شود يك درخت ٧٠ ساله را كه از گونه اى غيرقابل تكثير و بازمانده از دوران گذشته است، با همان سن و گونه در جاى ديگرى كاشت؟
ناتوانى محيط زيست ؛يك فعال محيط زيست و دبير جبهه سبز استان گلستان معتقد است كه سازمان حفاظت محيط زيست توان مقابله را با اداره راه و قطع درختان ندارد چرا كه مسئولان رده بالا از قطع درختان جنگل گلستان و بازسازى و تعريض جاده پارك ملى گلستان حمايت مى كنند. شريف موسوى مى گويد: متاسفانه هرچند مسئولان سازمان محيط زيست موافق قطع درختان پارك ملى گلستان نيستند، اين درختان قطع خواهند شد و متاسفانه در هيئت دولت نيز از اين موضوع حمايت مى شود.وى به نكته تاسف بارى نيز اشاره مى كند و مى گويد: بعضى سودجويان و دلالان زمين، تلاش زيادى كردند تا با بورس بازي، زمينه ساز قطع درختان جنگل شوند.
احتمال وقوع سيل ؛كارشناسان معتقدند كه وجود درخت هاى جنگل علاوه بر جلوگيرى از فرسايش خاك، يكى از عوامل مهم جلوگيرى از وقوع سيل محسوب مى شود.حال با توجه به اين نكته، چه كسى در قبال خطرات و خسارات ناشى از سيل هاى احتمالى آينده پاسخ گو خواهد بود؟
يك كارشناس محيط زيست در اين باره مى گويد: يكى از بهانه هاى قطع درخت هاى كنار جاده پارك ملى گلستان، تعريض و بازسازى جاده براى مقاوم سازى آن است، تا در برابر سيل هاى احتمالي، جاده تخريب نشود.توكلى مى افزايد: اما نكته مهم اين است كه علت وقوع سيل، قطع درخت هاى بالادست جنگل است كه بر اثر اين اقدام، آب باران هاى شديد كه با هيچ مانعى برخورد نمى كند، به سرعت تبديل به سيل مى شود و چنان چه باران زيادى ببارد مجددا جاده در معرض خطر تخريب قرار مى گيرد.وى مى افزايد: مجريان پروژه بدون ارزيابى زيست محيطى دقيق و بدون اطلاع سازمان محيط زيست، ديواره اى حفاظتى را در دو طرف جاده ايجاد كرده اند تا در صورت وقوع سيل مانع از تخريب جاده شوند.
اما نكته قابل تامل اين است كه احداث اين جاده از ابتدا غلط بوده و چون به موازات بستر رودخانه (در بسيارى از مناطق) احداث شده است، احتمال تخريب آن نيز وجود دارد.توكلى مى افزايد: تجربه نشان داده است كه هنگام وقوع چند سيلاب مهيب در دهه ٨٠، هر بار جاده تخريب و تا مدت ها مسدود شد. اما نمى دانم چرا مسئولان اصرار به بازسازى همين جاده دارند.
مسئولان راه پاسخ گو نيستند ؛براى روشن شدن زواياى بيشتر اين موضوع با روابط عمومى وزارت راه تماس مى گيريم ولى با آن كه براى گفت وگو بامسئولان اين وزارت خانه قرار مى گذاريم پاسخى از سوى آن ها دريافت نمى كنيم و هيچ گاه اين گفت وگو صورت نمى گيرد.همچنين ارسال نمابر ما به اداره راه و ترابرى استان گلستان نيز دردى را دوا نمى كند و پاسخى از آن ها نيز به دست ما نمى رسد. ظاهرا مسئولان اداره راه تمايل چندانى براى اطلاع رسانى درباره قطع درختان پارك ملى گلستان ندارند. تا آن كه يك منبع مطلع در وزارت راه كه مايل به ذكر نامش نيست به نكات قابل توجهى اشاره مى كند و مى گويد: حفاظت از محيط زيست كه در حيطه وظايف سازمان محيط زيست است، گاهى اوقات در تعارض با امور توسعه اى و استراتژيك قرار مى گيرد و در بسيارى از موارد به علت اهميت مسئله امكان رعايت كامل استانداردهاى زيست محيطى وجود ندارد.وى مى گويد: جاده گلستان يكى از نقاط گردشگرى كشور محسوب مى شود و مسئولان اداره راه نمى توانند نسبت به بازسازى اين جاده بى تفاوت باشند. در مقابل محيط زيست نيز توافق هايى با اداره راه دارد و قرار شده است كه اين اداره ٢ برابر تعداد درختان را در هر كجا كه محيط زيست تعيين كند، بكارد.وى مى افزايد: اما معمولا مسئولان محيط زيست اين مسائل را بيان نمى كنند و فقط ادعاى تخريب محيط زيست را مطرح مى كنند. هرچند حفاظت از محيط زيست وظيفه همه نهادها است، حفظ جان انسان ها نيز مهم و درخور توجه بسيار زيادى است.از وى درباره قطع درخت هاى پارك ملى گلستان و تاثير آن بر كاهش خطرات ناشى از سيل هاى احتمالى مى پرسيم. وى مى گويد: مگر سال ٨١ كه سيل عظيم گلستان آمد، اين درخت هاى كنار جاده وجود نداشتند؟ اين نشان مى دهد كه وجود درخت هاى پارك ملى گلستان براى جلوگيرى از سيل كافى نيست و به امكانات ديگرى مثل ايجاد ديواره هاى ضخيم نياز داريم.
ادامه در قسمت دوم

پاسخ محيط زيست ؛ما در حالى كه برخى كارشناسان و صاحب نظران معتقدند محيط زيست فاقد توان لازم براى جلوگيرى از قطع درختان پارك ملى گلستان است، مديركل دفتر زيستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محيط زيست مى گويد: سازمان محيط زيست تا به حال اجازه قطع يك درخت را هم نداده است، ولى اداره راه استان گلستان سماجت مى كند.عبدوس مى گويد: مشكل اين است كه از مصوبه هيئت دولت كه چندى پيش صادر شد دو برداشت مى شود.در مصوبه نوشته شده كه اختصاص مبلغ ١٦٥ ميليارد ريال براى ادامه عمليات اجرايى بزرگراه آزادشهر-بجنورد وزارت راه اين گونه برداشت كرده است كه اين آزادراه، جاده فعلى است و با توجه به اين كه در اين مصوبه تاكيد شده است كه بايد با هماهنگى سازمان محيط زيست، اين آزادراه احداث شود، برداشت ما گزينه شمالى پارك ملى گلستان است نه جاده موجود و آزادراه بايد دراين قسمت احداث شود.وى مى گويد: مجرى پروژه در قسمت هايى از مسير كه درخت وجود ندارد، در كنار جاده حدود ٦٠ تا ٧٠ مترشانه خاكى ايجاد كرده و اين شانه خاكى عملا امكان احياى جنگل را از بين برده است. اين مورد ما را نگران مى كند كه شايد مجرى پروژه درصدد ٤ بانده كردن جاده پارك ملى گلستان است.مديركل دفتر زيستگاه ها و امور مناطق سازمان محيط زيست همچنين درباره وقوع سيل هاى احتمالى مى گويد: اميدواريم سيل مهيبى در سال هاى آينده اتفاق نيفتد اما اگر اين چنين شد، بايد مجرى پروژه كه در برخى موارد پا را فراتر از حدود مشخص شده، گذاشته است، پاسخ گو باشد. از ,عبدوس, درباره هزينه و فايده اين طرح مى پرسيم، وى مى گويد: تخريب جنگل به بهانه هاى مختلف، كارى غيرقانونى است. ما اولين كشورى نيستيم كه جاده اى از وسط پارك ملى كشورمان عبور مى كند. زمانى كه حدود پارك ملى گلستان را تعيين مى كردند، جاده نيز وجود داشت و امروز نبايد اجازه داد كه اين جاده تعريض شود.,عبدوس, در نهايت مى افزايد: سازمان حفاظت محيط زيست هنوز قانع نشده است كه حتى يك درخت معارض در بازسازى جاده وجود دارد ولى اگر مانع شود در ازاى قطع هر درخت بايد دو درخت ديگر در همان جايى كه محيط زيست تعيين مى كند، كاشته شود. به هرحال طبيعى به نظر مى رسد كه اختلاف نظرهاى اجرايى و نظرى هميشه بين مسئولان وجود داشته باشد.اما مهم اين است كه تصميم گيران منافع بلندمدت كشور را در نظر داشته باشند.شايد اگر امروز اهميت پارك ملى گلستان مورد توجه ويژه قرار نگيرد، در آينده اى نه چندان دور جاده فعلى ديگر از بين جنگل عبور نكند، بلكه از بين يك دشت پهناور و خاكسترى بگذرد و مسافران فقط خاطرات سبز جنگل گلستان را مرور كنند.