يادبود معمار سازه اعلى (بروفسور خليلي)

معرفي عنوان: هر جند نوابغ علمي نوعا آزاده از فضاي غير علمي وبالطبع سيستم سلطه جهاني هستند ولى در اين فصل سعي داريم به معرفي نوابغي ببردازيم كه نوآوريهايشان برخلاف مصالح قارونهاى جهان بوده يا عليرغم ممانعتهاى مافياي علمي به دستاوردهايي موفق كَرديده و دانش بيرون از منافع سلطه را تحقيق نموده اند.
يادبود معمار سازه اعلى (بروفسور خليلي)
چند سال پیش زمانی که برای انجام گفتگویی با نادر خلیلی با دفتر او در کالیفرنیا تماس گرفتم، گفت این روزها سرم خیلی شلوغ است، اما نمیتوانم به در خواست گفتگویی که از سرزمینم میآید، پاسخ منفی بدهم. گفتگوی تلفنی ما بیش از ۲ ساعت به طول انجامید و در آن نادر خلیلی از گذشته و آینده و امیدهایش گفت.
از آن زمان که پس از پایان تحصیلاتش در رشته معماری و شروع به کار در رشته معماری برج ها و آسمانخراشها، تحتتاثیر گفته پسرش به مسابقهای با خود دست میزند. مسابقهای که با آمدن به ایران و ۵ سال موتورسواری در کویرهایش و کشف رمز و راز معماری کویری به وجود میآید و آن را با معرفت مولانا در هم میآمیزد و در بازگشت به ایده جدید برای ساخت و ساز بناها با حداقل مصالح و هزینه و در عین حال مقاوم در برابر زلزله و دیگر بلایای طبیعی میرسد. طرحی که اگر چه از دل زمین تف دیده کویر ایران رسته، اما بازار آن تا ماه و مریخ گسترده شده است. نادر خلیلی امیدوار بود بتواند به مردم جهان کمک کند تا در جایی زندگی کنند که در سازگاری با محیط زیستشان باشد، نه علیه آن. پس از زلزله بم میگفت، بارها پیشنهاد بازسازی این شهر کویری را بر مبنای طرحهای برآمده از دل معماری کویر ایران داده است که هیچگاه جدی گرفته نشده است. نادر خلیلی در موسسه زمین کالیفرنیا، ایدههای خود را پی میگرفت تا از خاک بر افلاک رود. او در آخرین روزهای سال گذشته در ۷۲ سالگی در آمریکا درگذشت؛ اما ایدههای آینده نگرانه او باقی ماند تا شاید روزی نخستین شهرکهای ماه بر مبنای ایدههای او شکل بگیرند و انسان در هنگام ترک سیاره خود به یاد کهنترین سنتهای قدیمیخود بیفتد:
زمانی که پس از پایان تحصیلاتم در ایران و ترکیه و آمریکا، معماری دارای موقعیت بودم جملهای از پسرم دگرگونم کرد. روزی به او گفتم چرا با دوستانت مسابقه نمیدهی و او گفت دوست دارم تنها و با خودم مسابقه دهم. گویی آتشی در دلم بیدار شد. من هم باید به جای مسابقه با دیگران با خودم مسابقه میدادم. به ایران بازگشتم و از دل کویر ایران عصارهای از معجزه خاک و آتش را یافتم.» نادر خلیلی به ایران بازگشت و ۵ سال را با موتورسیکلت خود به گشتوگذار در کویرهای ایران گذراند و به بررسی و آزمون و آزمایش بناهای خشت و گلی سنتی ایران پرداخت و دریافت این سازهها تا چه حد با طبیعت اطرافشان سازگار است. در این دوران بود که در دل کویر ایران تحقق رویاهایی را دید که میتوانست تا مرزهای گستردهتری امتداد یابد.
وی درباره تجربه این دوران خود مینویسد: «سرانجام این رویاها را در عالم حقیقت لمس کردم بیآنکه با کسی جز با خودم مسابقه دهم. اسبها هرگز با هم مسابقه نمیدهند، ما انسانها هستیم که آنها را به مسابقه میکشیم، اسبها هنگامیکه آزاد و سرمست هستند، به سرعت بادها میدوند. زنبورهای عسل نیز از هم پیشی نمیگیرند. همگی از گلها کام دل بر میگیرند و در پایان چیزی کمتر از شهد گل نمیآفرینند. پرندگان نیز در یک دسته و در زمان پرواز از هم جلو نمیزنند ولی همه آن ها به اوج میرسند. ما انسان ها نیز گله وار آفریده نشدهایم که با هم مسابقه زندگی دهیم. ما تک تک به وجود آمدهایم تا زیست کنیم و به اوج لایتناهی برسیم.
نادر خلیلی به این ترتیب ایده آیندهنگرانهای را برای زندگی در فضا پایهریزی کرد. طرحهای او پس از سونامی شرق آسیا و حادثه طوفان کاترینا در نئواورلئان مورد توجه قرار گرفت. وی در بامداد چهارشنبه ۵ ماه مارس ۲۰۰۸ دیده از جهان فروبست. مسابقه خلیلی او را از اوج اعتبار در ساخت آسمانخراشها به دل کویرهای ایران رهنمون کرد و از آنجا ایده او را تا فراسوی زمین و تا شهرکهای ماه و مریخ فرستاد و در این سفر سنت قدیم و اندیشههای مولانا او را همراهی کرد. اینک و در پایان این سفر، خلیلی راه جدیدی را پیش روی شاخههای مختلفی از علم باز کرده است. شاید نام او، اندیشه کهن ایران را همراه با نخستین ساکنان شهرکهای دوردست ماه و مریخ به فضا ببرد.
مجله حيات اعلى در شماره هاى اوليه خود (ابر خشت 1 تا 8 ) به اهميت اين نوع سازه و هنرمندي طراح آن اهتمام ورزيد، بيكيريها و مراسلات و تماسهاى تلفني متعددي نيز با بنياد حيات اعلى داشت، بنياد حيات اعلى بيكَير اجرايي كردن عمومي طرح در ايران لا اقل براى علاقمندان به سازه هاى طيب بود، ولى برفسور خليلي بخاطر تلاشهاى ناموفق قبلي خودش براى رواج اين سازه در ايران، به علت عدم همكاري و اهتمام متصديان مربوطه، به عملي بودن طرح در ايران خوشبين نبود، به ديل اشتغالات مهمتر و طرحهاى بزركتري كه مشغول بود، نمي توانست در سطخ محدود به اين امر اهتمام دهد. روحش شاد و يادش گرامي باد، و ايده هايش بر رونق باد. رحمة الله عليه رحمة واسعة.